Świątynia Aremidy w Efezie Znana pod nazwą Artemizjonu stanowiła największą ozdobę Efezu w Azji Mniejszej (obecnie Turcja). Była to olbrzymia (110 m na 55 m) świątynia, zbudowana przez króla Lidii Krezusa w połowie VI wieku p.n.e. Najprawdopodobniej stanęła na miejscu wcześniejszej budowli zniszczonej podczas najazdu Kimmerów (zdaniem Pliniusza świątynia była dziewięć razy budowana i burzona). Jońska świątynia zastała zaprojektowana przez Chersifrona i Metagenesa z Knossos. Do jej budowy użyto doskonałej jakości marmuru i cedru libańskiego. Świątynia została zaprojektowana jako dipteros otoczony podwójną kolumnadą złożoną z ośmiu kolumn przed elewacją frontową i tylną (tzw. oktastylos) i dwudziestu kolumn wzdłuż boków świątyni. Pozostałe kolumny, a było ich w sumie 127, umieszczono w pronaosie i wewnątrz świątyni. Kolumny o wysokości ok. 18,0 m miały średnicę w dolnej części 2,5 m. Zdobiły je w dolnej części płaskorzeźby. Rzeźby zdobiły także fryz i najprawdopodobniej tympanon oraz dach świątyni. W jej wnętrzu umieszczono cedrowy posąg Artemidy. Wśród rzeźbiarzy zaangażowanych do prac przy budowie należeli między innymi: Fidiasz, Poliklet, Kresilas. Ukończenie budowli zajęło 120 lat. W
roku 356 p.n.e. świątynię spalił szewc Herostrates, by zyskać rozgłos.
Świątynię chciał odbudować Aleksander Wielki. Mieszkańcy Efezu nie
przyjęli jego warunku, jakim było umieszczenie w świątyni inskrypcji
sławiących jego imię. Propozycja została odrzucona słowami:
"Aleksandrze, nie wypada, żeby jeden bóg stawiał świątynię drugiemu
bogu", bowiem wyznawcy Artemidy nie widzieli możliwości oddawania w
jednej świątyni hołdu dwóm bogom. Aleksander, mimo iż nie przyjęto od
niego pieniędzy na pokrycie kosztów odbudowy, zlecił swojemu
architektowi, Dejnokratesowi, sporządzenie projektu świątyni. Koszt prac
został sfinansowany ze składek mieszkańców Efezu i z kwot uzyskanych ze
sprzedaży niektórych, niewykorzystanych przy odbudowie elementów
spalonej świątyni. Odbudowa świątyni trwała od 334 p.n.e. do 260 p.n.e..
Budowla stanęła na fundamentach poprzedniej świątyni i miała identyczne
z nią wymiary. Dodano nową krepidomę złożoną z 13 stopni. Przy odbudowie
pracowali Skopas, który wykonał płaskorzeźby w dolnej części kolumn,
Praksykles i Apelles.
Ciekawostki: Artemida, której cześć oddawano w Efezie przyjęła wiele
cech frygijskiej bogini Kybele. Kult bogini – matki opiekującej się
ziemią, powietrzem i wodą, dającej życie i urodzaj, a jednocześnie
rządzącej cywilizacją, był rozpowszechniony w Anatolii jeszcze przed
przybyciem greckich kolonistów. Wraz z powstawaniem miast jońskich i
wzajemnym przenikaniu się kultur, Artemida została najważniejszą boginią
Jonii. W Efezie każdego roku w maju odbywały się trwające przez cały
miesiąc obchody ku jej czci.
|